جایگاه رفیع اردبیل در تاریخ فرهنگ و هنر ایران زمین

به گزارش پایگاه خبری آینه مردم: 

اردبیل شهری با پیشینه کهن و تمدنی درخشان همواره به عنوان یکی از کانون های مهم فرهنگ و هنر ایران زمین شناخته شده است.

این شهر نه تنها به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه اش ، بلکه به سبب نقش تاریخی و فرهنگی اش در شکل گیری تمدن ایرانی جایگاه منحصر به فردی دارد.

از دوران باستان تا دوره های اسلامی اردبیل به عنوان مرکزی برای شکوفایی هنر ، معماری ، ادبیات و عرفان مطرح بوده و شخصیت های بزرگی را در دامان خود پرورش داده است.

اردبیل در قرون گذشته به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم از مراکزمهم تجاری و فرهنگی بود که بسیاری از سیاحان و گردشگران در طول تاریخ از اردبیل گذر کرده و از آوازه آن سخن های بسیاری گفته اند.

هنر های دستی مانند فرش بافی ، سفالگری و فلز کاری در این منطقه رونق داشت و آثار بجا مانده از آن دوران ، گواهی بر مهارت هنرمندان و صنعت گران اردبیلی است.

همچنین باور های زرتشتی در این منطقه نفوذ زیادی داشت و آتشکده های مهمی در اردبیل فعال بودند که بعد ها در دوره اسلامی به اماکن مقدس تبدیل شدند.

با ظهور اسلام اردبیل به یکی از مراکز مهم مذهبی و فرهنگی تبدیل شد  اما اوج شکوفایی این شهر در دوران صفویه بود  ، زمانی که شیخ صفی الدین اردبیلی عارف بزرگ و جد بزرگ سلاطین صفوی در اردبیل می زیست و این شهر به عنوان مرکز صوفی گری آن دوران بحساب می آمد.

آرامگان شیخ صفی الدین اردبیلی با معماری بی بدیلش امروز به عنوان یکی از شاهکار های معماری ایرانی -اسلامی در فهرست میراث  جهانی یونسکو ثبت شده است ، نماد هنر و معنویت اردبیل به شمار می رود.

این مجموعه شامل مسجد ، خانگاه ، کتابخانه و مقبره هایی است که با کاشی های ظریف ، گچبری های هنرمندانه و خوشنویسی های نفیس تزیین شده اند . معماری این بنا ترکیبی از هنر ایرانی و اسلامی است و نشان دهنده ذوق و خلاقیت هنرمندان اردبیلی در آن دوران است.

اردبیل همواره مهد هنر های سنتی  مانند هنر فرشبافی  بوده است ، بطوریکه فرش معروف شیخ صفی امروز در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می شود از شاهکار های هنری جهان محسوب می شود.

این فرش با طرح های اسلیمی و رنگ آمیزی بی نظیرش نمونه ای از مهارت بافندگان اردبیلی در قرن دهم هجری است.

علاوه بر فرش بافی ، سفالگری و کاشی کاری نیز در اردبیل رواج داشت  .کاشی های فیروزه ای و لاجوردی که در بناهای تاریخی اردبیل به کار رفته اند از زیبا ترین نمونه های هنر اسلامی هستند.

اردبیل در دوره صفوی به یکی از مراکز مهم خوشنویسی و کتابت قرآن و متون عرفانی تبدیل شد از ویژگی های هنر خوشنویسی این دوره می توان به ، توسعه خط نستعلیق  تحت تاثیر خوشنویسان اردبیلی ، تهذیب طلایی و نقوش اسلیمی در حاشیه قرآن و نسخ خطی و ترکیب شعر و نقاشی در نگار گری عرفانی اشاره کرد.

همچنین موسیقی مقامی اردبیل  ، بویژه آواز های عرفانی و آیینی ، بخشی از میراث فرهنگی  ناملموس این منطقه است که تا امروز حفظ شده اند.

اردبیل زادگاه و پرورش بسیاری از شاعران ، عارفان و ادیبان بزرگ ایران بوده است .

شیخ صفی الدین اردبیلی نه تنها یک عارف و صوفی بزرگی بود بلکه ادیبی توانا بود  که تاثیر عمیقی در ادبیات عرفانی گذاشت و نیز میرزا علی اکبر طاهر زاده اردبیلی از شاعران نامدار دوره قاجار که در غزل سرایی و شعر و عرفانی شهرت داشت.

علاوه بر آنها مدارس علمی و ادبی اردبیل در دوره های مختلف ، بویژه در عصر صفوی ، فعال بودند  و دانشمندان و نویسندگانبسیاری را تربیت کردند.

کتابخانه های قدیمی اردبیل ، مانند  کتابخانه آرامگاه شیخ صفی ، گنجینه ای از نسخ خطی نفیس بودند که متاسفانه بخشی از آن در طول تاریخ از بین رفته اند.

امروزه اردبیل به عنوان یکی از شهر های تاریخی و فرهنگی و گردشگری ایران مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته است .

بناهای تاریخی و آثار و اشیای موجود در موزه های شهر اردبیل بازتاب دهنده فرهنگ و تاریخ غنی این شهر است.

بنابراین حفظ و نگهداری و معرفی آثار ملموس و ناملموس اردبیل و شناساندن مکتب فرهنگی و هنری اردبیل از وظایف تک تک صاحبان فکر و اندیشه و اربابان رسانه های محلی و شهروندان اردبیلی است.

یادداشت از:  علی اعتباری  ویژه هفته اردبیل